Nederland heeft nu en de komende jaren te maken met een aantal grote transitieopgaven die een sterk ruimtelijke impact hebben. De woningbouwopgave, klimaatadaptatie, energietransitie, mobiliteitstransitie, een nieuwe circulaire economie en transities op het gebied van zorg, voedsel en onderwijs hebben allen invloed op het gebruik en inrichting van onze leefomgeving.
Deze transitieopgaven hebben een uitwerking door de schalen (internationaal, nationaal, regionaal en lokaal) heen, en zullen voor een heel groot deel terecht komen in gebouwd gebied. Deze opgaven kunnen alleen in samenhang opgepakt worden en in ontwerp tot een oplossing gebracht worden. Wanneer deze sectoraal worden geadresseerd zal de claim op ruimte, geld, het incasseringvermogen van bewoners en de beschikbare menskracht om tot realisatie te komen te groot zijn.
Het lokale niveau, of het niveau van de wijk, leent zich goed voor het versnellen en concreet maken van nationale ambities. Op wijkniveau kunnen de ambities daadwerkelijk gerealiseerd worden en is de uitwerking in de ruimte direct zichtbaar.
Atelier X heeft op het niveau van de wijk opdracht gegeven tot twee onderzoeken:
‘Koppelkansen klimaatadaptatie in de gebouwde omgeving’ door Bricht/ the Cloud Collective is een ontwerpend onderzoek dat zich richt op het verkennen van concrete koppelkansen van klimaatadaptatie met andere ruimtelijke transitieopgaven die spelen op het schaalniveau van de wijk. Wat is het vernieuwde programma van eisen voor een toekomstbestendige gebouwde omgeving? Welke bouwstenen zijn hiervoor nodig, en hoe kunnen deze gebundeld worden in generieke ‘slimme pakketjes’ om koppelingen te realiseren waarmee de haalbaarheid van de verschillende opgaven vergroot kan worden, de aanpak versneld en het draagvlak vergroot door een toevoeging van kwaliteit aan de leefomgeving? De slimme pakketjes worden specifiek gemaakt door ze te laten landen op een zestal onderscheidende wijktypen.
‘Integrale ruimtelijke aanpak van transitieopgaven op wijkniveau’ door PosadMaxwan gaat verder met deze benadering en is bedoeld om actief naar koppelingen en een integrale ruimtelijke benadering te zoeken vanuit een zestal transitieopgaven; de energietransitie, natuurinclusiviteit, de mobiliteitstransitie, verstedelijking, sociaaleconomisch en klimaatadaptatie. Hiervoor zullen evenals in het onderzoek Koppelkansen Klimaatadaptatie ‘pakketjes’ het uitgangspunt zijn. Deze pakketjes zullen we aanvullen met mogelijke instrumenten, toetsen in wijken die middels trajecten van BZK onder onze aandacht zijn, en aanscherpen op basis van nieuwe inzichten.
Atelier X is een programmaonderdeel van Samen werken aan ontwerpkracht, Actieagenda Ruimtelijk Ontwerp 2017 – 2020. Het Atelier X organiseert de inzet van ontwerpend onderzoek bij prioritaire projecten en programma’s van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De ontwerptrajecten van Atelier X overschrijden veelal sectorale grenzen en bestuurlijke bevoegdheden en zijn daarmee vrijwel altijd complex. De meerwaarde die Atelier X met ontwerpend onderzoek biedt ligt in de directe koppeling tussen strategieontwikkeling en uitvoeringsprojecten, het schakelen tussen ruimtelijke schaalniveaus en het verbinden van uiteenlopende belangen.
Op het NCBOR 2019 zal spreker Hans ten Hoeve (Ministerie Binnenlandse Zaken) tijdens de plenaire sessie nadere uitleg geven over het onderwerp ‘Transitieopgaven op wijkniveau’.