De evolutie van beheer
In een nat en onstuimig Zaandam verzamelde beherend Nederland zich voor het jaarlijkse Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte. Wederom op een bijzondere locatie: het Hembrugterrein.
Na een korte opening door dagvoorzitter Ineke Westerbroek en de gastheren – wethouder Gerard Slegers van gemeente Zaanstad en Pieter Litjens van CROW – toog het gezelschap naar de theaterzaal, waar Harro Verhoeven de deelnemers meenam in het thema van de dag, de beheerder van morgen. “Vandaag gaat het over mensen”, aldus Verhoeven.
Jan ter Wal, al meer dan 40 jaar in het vak waarvan bijna 20 jaar als hoofd stadsbeheer van de gemeente Nijmegen, nam het publiek mee in een korte geschiedenis van ‘de evolutie van de beheerder’. Van frequentiegestuurd beheer in de jaren ’80 tot maatschappelijk gestuurd beheer van vandaag de dag. “We gaan naar buiten en vragen de mensen wat zij echt belangrijk vinden. Bovendien is men bereid zelf iets te doen en krijgen de beheerders vaker vragen over waarom we doen wat we doen.”
Ter Wal denkt dat we op korte termijn naar kansgestuurd beheer gaan. “De sociale stad de gezonde stad, circulariteit en toegankelijkheid zijn allemaal onderwerpen die in de portefeuille zitten van de beheerder, die daardoor een hele belangrijke rol speelt. De beheerder van gisteren heeft de deur open gedaan en staat nu buiten.” Uit een korte rondgang onder de aanwezige beheerders bleek dat veel gemeenten nog steeds veelal kwaliteitsgestuurd te werk gaan. Vaak passen gemeenten wel een mix van stijlen toe.
Visionairs
Vervolgens was het de beurt aan drie visionairs die hun kijk op de beheerder van morgen gaven. Architect Joachim de Clerck ziet de beheerder als transitiemanager die met zijn uitgebreide vakmanschap verschillende opgaven in allerlei projecten kan integreren. Mario Berkhout vindt dat de beheerder het gebrek aan ruimte moet oplossen. En wenste zijn vakgenoten daarbij veel sterkte. Marije Hofland denkt dat de beheerder met zijn gedragskennis goud in handen heeft, omdat hij weet hoe mensen de openbare ruimte gebruiken.
In een panelgesprek met CROW-directeur Pieter Litjens kwamen Ronald Gerritsen, Hans ten Hoeve en Jaap Meindersma te spreken over de actuele ontwikkelingen in het vakgebied. Zo kwamen de pilotwijken in Leiden, Almere, Rotterdam en Zoetermeer aan bod, evenals het onderzoek van BZK naar transitie in de wijken. Tot slot werd de stand van zaken rond de Leerstoel Managing Public Space besproken.
Coen Jutte: wat doe ik morgen anders?
De deelnemers van het NCBOR werden het inhoudelijk onthaal wakker geschud – vrij letterlijk – door muzikant en veranderexpert Coen Jutte. “Als je uit je comfortzone stapt, wordt hij juist groter,” zo luidde zijn introductie. Dat kregen de deelnemers gauw genoeg te weten; al zingend, dansend en zwaaiend met de armen werd iedereen meegenomen in zijn verhaal.
Jutte’s aanstekelijke enthousiasme had een praktisch doel: hoe blijven we wendbaar in de toekomst? Een vraag die zeker nu speelt bij beheerders. “De comfortzone is alles waar we gewend aan zijn,” vertelde Jutte. “Daar blijf je het liefst zoveel mogelijk in; ons vecht-of-vluchtreactie weerhoudt ons van verandering. Blijf je dat volhouden, dan word je als werknemer vijf tot vijftien procent minder waard.”
“Als je morgen verandering wilt in je werk, moet je wel uit je comfortzone stappen. Ons brein ervaart dat als gevaarlijk. Daarom moeten we samen een veilige omgeving creëren waarin je lef kunt tonen en je handelingsperspectief kunt veranderen.” Jutte toverde een lijst met handelingen op het scherm die, op de een of andere manier, een proactieve houding vereisen. Paar dit met een bereidheid om te leren en je kunt samen, als team, stappen zetten in je werk.
De beheerder van morgen…
Na een goed verzorgde lunch konden de deelnemers de keuze maken voor een excursie over het Hembrugterrein of een inhoudelijke deelsessie.
…is ook bereid om los te laten
De rondleiding over het Hembrugterrein stond in het teken van het geheim van Holland. De enige munitiefabriek van Nederland, het hart van de Stelling van Amsterdam dat jarenlang hermetisch was afgesloten van de buitenwereld. Tijdens de rondleiding kwam ook de transformatie van het gebied en de opgaven die er liggen voor het beheer ervan aan de orde.
…weet waar het om draait
Tegelijkertijd nam de gemeente Zaanstad de deelnemers mee in het beheren van wegen op basis van bestuurlijke doelstellingen en risico’s. En hoe zij naar het bestuur en de bewoners inzichtelijk maakt waarom er onderhoud wordt gepleegd. De gemeente Zoetermeer en Almere gaven inzicht in het leertraject ‘de toekomst van beheer’. Een nieuwe opleiding voor professionals waarin de studenten meedenken over het curriculum en naast trainingen en masterclasses ook in de praktijk (met andere gemeenten) aan de slag gaan.
De gemeente Amersfoort ontwikkelde een handboek voor de inrichting van de openbare ruimte om deze toekomstbestendig te maken. Deze bestaat uit een reeks richtlijnen die helderheid verschaffen in projecten binnen de gemeente en is uiteraard ook te gebruiken als voorbeeld voor andere gemeenten. CROW ging samen met Royal Haskoning DHV dieper in op mens & organisatie als verbindend element bij assetmanagement. Waarna de deelnemers zelf aan de slag gingen met de vraag “Wat zou jij anders willen doen?”. Door een haalbaar doel te formuleren, hier concrete stappen aan toe te voegen en te bedenken waarom zij dit doel willen behalen wordt het makkelijker om verandering te realiseren.
Benieuwd naar de presentaties van de plenaire sessies, deelsessies of de foto’s? Die bekijk je op de terugblikpagina.
Wie is de beheerder van morgen?
Vakgenoten aan het woord
Na een intensieve dag vol lezingen en workshops keerden de deelnemers weer terug bij de kern van de dag: wie is de beheerder van morgen? Verschillende professionals kwamen aan het woord om hier antwoord op te geven. Zo is de beheerder volgens Miika Hijmans, beheerder groen bij gemeente Deventer, vooral een beheerder van de tijd: “Veranderingen volgen steeds sneller. Dat creëert kansen voor verbeteringen, die door de beheerder kunnen worden bereikt.”
Rob Gaveel van de gemeente Zundert vult aan: “De beheerder wordt vaak gezien als de videoscheidsrechter (VAR): je ziet hem niet tot er stront aan de knikker is. Laten we dat omzetten naar een nieuwe rol: de verbindende adaptieve rentmeester. Verbindend, want hij verbindt organisatie, adviseurs, collega’s en de samenleving. Adaptief, want hij heeft een brede blik naar buiten en stelt prio’s op diverse vlakken. Rentmeester, want hij is een bron van vakkennis, levert duurzame resultaten en bevindt zich op gebied van beheer en ontwikkeling.”
Als beheerder kun je het verschil maken; daar was iedereen tijdens het NCBOR het over eens. Een stemmingsproces moest uitwijzen wie dit jaar als de beheerder van morgen werd aangewezen, maar winnaar Miika Hijmans riep naderhand terecht: “We zijn allemaal kanjers!” Gerard Slegers, wethouder van gemeente Zaanstad, sloot zich daarbij aan: “De beheerder maakt het gezicht van de stad; ú bepaalt hoe die eruit komt te zien. Stadsvernieuwer, dat bent u.”